Advertise on podcast: Lestin

Lestin er á götunni í dag. Við kíkjum á uppruna hipphoppsins og Jungle tónlistar sem rekja má aftur til sex sekúndna trommusólós frá árinu 1969. Við hugum einnig að málefnum líðandi stundar. Vargur herjaði á vesturbæinn um helgina, fullorðinn maður fór um með spreybrúsa, merkti hús, verslanir og bílskúra, hlífði engu og engum. Þetta er auðvitað algjör vitleysa, en ekki er öll vitleysan eins og af því tilefni rifjum við upp pistil Tómasar Ævar Ólafssonar um veggjakrot. Og að lokum veltum við fyrir okkur fyrirbæri sem er ekki beint til íslenskt hugtak yfir en tilraunir hafa verið gerðar með, leifturlýður, skyndiskríll, skyndihópun og förum 20 ár aftur aftur í tímann til fyrsta flash mobsins.

Heimsendir er okkur hugleikinn í dag og við sökkvum okkur ofan í gullkistu Ríkisútvarpsins, þar sem ýmislegt fróðlegt mátti finna um dómsdag. Við veltum fyrir okkur hugmyndum fortíðar um heimsendi en einnig nútíðar. Hugmyndir um heimsslit hafa fylgt okkur frá örófi alda. Í textum allt aftur í fornöld er að finna sögur um það hver endalok þessa heims eða tilvistar okkar manna gæti orðið. En hvað er átt við með heimsendi? Endalokalýsingar í hinum ýmsu textum, bókmenntum og trúarritum, eru fjölbreyttar og misróttækar. Þær spanna allt frá tortímingu alls lífs á jörðinni, yfir í eyðingu þeirrar veraldar sem við þekkjum og lýsing á gjörbreyttum heimi. Við heyrum brot úr þættinum Í dag frá árinu 1971 þar sem Jökull Jakobsson spyr fólk á förnum vegi hvernig það myndi verja sínum síðasta degi ef dómsdagur kæmi á morgun. Í þeim efnum hefur lítið breyst og við berum það saman við svör fólks við sömu spurningu í Kringlunni árið 2023. Björn Þorsteinsson, prófessor í heimspeki velti heimsendi fyrir sér í nokkrum pistlum í Víðsjá árið 2020. Það er nokkuð ljóst að einhvers konar heimsendir hangir yfir okkur. Ógnin er í það minnsta mikil og hvað gerum við þá? Gæti verið að í heimsendi felist ekki bara takmarkalaus eyðilegging heldur líka tækifæri til að skapa heiminn á ný?

Þórður Ingi Jónsson horfir til himins í Kaliforníu með íslensku ljósmyndurunum Bergdísi Guðnadóttur og Önnu Grímsdóttur. Þær hafa verið að kanna fljúgandi furðuhluti þar vestra þar sem hugtakið UFO hefur verið mikið í deiglunni eins og endranær en hefur víst fengið nýja skammstöfun, UAP. Brynja Hjálmsdóttir flytur okkur lokapistil sinn í Lestinni. Í dag fjallar hún um fegrunar eða útlitslækningar, sögu þeirra og vandamál. Þær kosta víst bara sama og nokkrar klippingar, nokkur skipti út að borða, ekki meira en nokkrir fullir tankar á bílinn? Sumir eiga svo mikla peninga að þeir vita ekki hvað á að eyða þeim í, sumir eyða þeim í undirbúning fyrir það sem óljóst er hvort sé á leiðinni. Í tilefni af Lestarþætti gærdagsins, þar sem farið var rækilega ofan í saumana á heimsendafrásögnum þá og nú rifjum við um innslag Lóu Bjarkar Björnsdóttur um undirbúning hinna offurríka fyrir dómsdag. Við endum á að hlusta á smá brot úr plötunni Cracker Island, áttundu hljóðversplötu teiknihljómsveitinnar Gorillaz sem kom út fyrir helgi.

Frestur er að renna út til að skrá sig í Músíktilraunir. Við heyrum í Árna Matthíassyni, gamla manninum í Músíktilraunum. Við veltum einnig fyrir okkur þróun mannslíkamanum með Arnari Pálssyni prófessor í lífupplysingafræði og pælum svo í nýjasta Daddy internetsins.

Þann 6. mars árið 1973 fyrir sléttum fimmtíu árum kom út fyrsta plata tónlistarmannsins Tom Waits, Closing time. Barnum var þá auðvitað ekkert að loka á ferli söngvaskáldsins. Waits er enn sprækur, 73 ára og á að baki ógrynni af plötum og bíómyndir en hann hefur reglulega sýnt sig á hvíta tjaldinu í gegnum tíðina. Á þessari frumraun sinni frá 1973 var Waits bara 23 ára en hljómar eins og maður sem hefur lifað heila mannsævi og jafnvel nokkrar. Jóhannes Ólafsson ræddi við tónlistarmanninn og leikstjórann Eyvind Karlsson um þessa merkilegu plötu. Jakub Stachowiak er nýr pistlahöfundur í Lestinni. Að þessu sinni fer hann með okkur í ferðalag til Abú Dabí þar sem PCR-próf og rakningarúr koma við sögu. Ferðalag sem minnir á vísindaskáldskap. Við ætlum að kynna okkur nánar fyrirbærið steypiboð, eða svokölluð baby shower. Um er að ræða nýjan sið á Íslandi þar sem ófrískum mæðrum eru haldnar óvæntar veislur stuttu fyrir fæðingu. Við ræðum við Hugrúnu Snorradóttur, sem skrifaði BA-ritgerð sína í mannfræði um upptöku þessarar hefðar hér á landi, en steypiboð eiga rætur sínar að rekja til Bandaríkjanna.

Við hefjum þáttinn á því að huga að íslenskum arkítektúr en höldum samt út í heim. Fjöldi íslenskra arkitekta hafa getið sér gott orð erlendis fyrir framúrskarandi hönnun og húsagerðarlist. Í nýjum þáttum í sjónvarpi Símans, Að heiman, heimsækir Freyr Eyjólfsson fjölmiðlamaður valda íslenska arkítekta víðsvegar í heiminum, spjallar við þau, virðir fyrir sér byggingar þeirra og þau velta fyrir sér stílum, áherslum og áskorunum, ekki síst áskorunum framtíðar. Kolbeinn Rastrick, kvikmyndarýnir Lestarinnar fór að sjá myndina Á ferð með mömmu. Á ferð með mömmu er samkvæmt Kolbeini vegamynd með þurran húmor sem heldur í gegn og dregur fram nostalgíu á sannfærandi hátt. Við veltum fyrir okkur íslenskum hrunbókmenntum og kreppukvenhetjum. Á föstudag og laugardag fer fram hugvísindaþing Háskóla Íslands. Dagskráin er fjölbreytt í ár og á föstudaginn verður málstofa haldin í Árnagarði þar sem hetjur í samtímabókmenntum verða skoðaðar. Rósa Hjörvar og Gunnþórunn Guðmundsdóttir flytja þar erindi ásamt Veru Knútsdóttur, bókmenntafræðingi sem sagði okkur frá kreppukvenhetjum.

Hvernig lítur hin fullkomna móðir út? Er hún hvít, ófötluð, gagnkynhneigð? Tilheyrir hún millistétt? Efri millistétt? Sendir hún öll börnin sín í Hjallastefnuna og fiðlunám? Heldur hún alltaf augnsambandi? Við ræðum við fræðikonurnar Auði Magndísi Auðardóttur og Önnudís Gretu Rúdólfsdóttur fræðikonur á menntavísindasviði Háskóla Íslands um hugtakið áköf mæðrun. Það sem þú þráir er ný skáldsaga eftir Sjöfn Asare sem kom út á hljóð- og rafbók hjá Storytel á dögunum. Sagan fjallar um unga konu á krossgötum, ástina, ranghugmyndir og þráhyggju en líka ljót leyndarmál og hið ósagða. Í upphafi er þetta saga af Gunnlöðu sem gerist au-pair á heimili Perlu og Sölva í London. Út á við eru þau farsæl, rík og hamingjusöm, eiga dásamleg börn og búa við vellystingar. Gunnlöð er leitandi, forvitin manneskja, hrifnæm - hún á flókið samband við sína fjölskyldu heima á Íslandi og byrja upp á nýtt en samt svona ung - held bara að flest rétt rúmlega tvítug tengi við það að vilja stöðugt endurnýja og prófa. En að sjálfsögðu er ekki allt sem sýnist. Við segjum líka frá nýju lagi Lönu Del Rey, A&W en söng- og tónlistarkonan gefur út nýja plötu í lok mars.

Á dögunum vakti Laura Liu, fiðluleikari Sinfóníuhljómsveit Íslands, athygli á uppsetningu íslensku óperunnar á Madama Butterfly eftir Puccini. Þar spurði hún hvort ?yellowface? væri að eiga endurkomu á Íslandi. Yellowface vísar til þess að klæða sig upp sem manneskja af asískum uppruna á hátt sem ýtir undir staðalímyndir. Óperuhús víða um heim hafa ýmist farið nýstárlegar leiðir í að setja Madama Butterfly upp eða forðast að setja verkið upp yfir höfuð. Í kjölfar sýningarinnar í Hörpu, sér í lagi vegna ljósmynda af leikurum og sviðsmynd sem fóru í dreifingu á samfélagsmiðlum, hafa fjölmargir hafa lagt orð í belg og mikið rætt um menningarnám, rasisma og orientalisma. Lestin ræddi við Guðna Tómasson um baksögu þessarar rúmlega aldagömlu óperu. Einnig er rætt við Lauru Liu um hennar upplifun af atvikum og Jovönu Pavlovi? mannfræðing um þau fræðilegu hugtök sem hefur verið fleytt fram í umræðunni. Fyrir skemmstu kom út áttunda hljóðversplata teiknimyndarsveitarinnar Gorillaz, Cracker Island. Davíð Roach Gunnarsson rýnir í plötuna.

Við kynnum okkur Óskarsverðlaunahátíðina sem fór fram í nótt og ræðum sigurmyndina, fjölheima-sýruna Everything, Everywhere, All at once. Í síðustu viku kynnti stofnandi Spotify, Daniel Ek, mestu nýjungarnar á notendaviðmóti og möguleikum Spotify í áratug - að eigin sögn. Spotify mun núna bjóða upp á skrunandi vegg með lifandi myndefni, í anda þess sem flestir tengja við samfélagsmiðilinn TikTok. Þar munu notendur fá ábendingar um tónlist, hlaðvörp, hljóðbækur sem gæti verið þeim að skapi með stuttum hljóðbrotum og myndskeiðum. Við ræðum um þessar og fleiri fyrirhuguðar breytingar á Spotify spjöllum við við ritstjóra hlaðvarpsins Tæknivarpið, Gunnlaug Sverri Reynisson. Jakub Stachowiak, skáld, flutti sinn fyrsta pistil í Lestinni síðastliðin mánudag þar sem hann sagði frá heimsókn sinni til Abú Dabí á tímum Covid, þar sem blasti við honum raunveruleiki sem minnti helst á vísindaskáldskap. Í dag og á morgun flytjum við pistil frá honum í tveimur hlutum þar sem hann segir frá því hvernig hann fann rödd sína á íslensku.

Þegar kynnt var að Ríkissjónvarpið ætlaði að sýna átta þátta heimildasjónvarpsseríu um kórónaveirufaraldurinn á Íslandi þá voru margir sem hváðu. Er þetta nú tímabært? Heimildaþættirnir Stormur á RÚV hafa hins vegar notið mikilla vinsælda enda veita þeir einstaka innsýn, bæði bakvið tjöldin hjá valdaaðilum og inn í líf og dauða almennra borgara á fordæmalausum tímum. Við ræðum við framleiðendur og leikstjóra þáttana, Jóhannes Kr. Kristjánsson og Sævar Guðmundsson, um línudansinn milli blaðamennsku og kvikmyndagerðar. Við heyrum framhald af pistli Jakub Shachowiak sem við fluttum í Lestinni í gær. Þar rifjar hann upp minningar og mótandi augnablik í lífi sínu, æsku sína í Póllandi, þegar hann sagði frá því í skólanum að hann hafi lesið Brokeback mountain í sumarfríinu, þegar hann játaði ást sína á besta vini sínum. Jakub heldur áfram að rifja upp augnablik sem leiddu hann að því að finna röddina sína á íslensku.

Það eru komin þrjátíu ár síðan söngva- og grínmyndin, Karlakórinn Hekla var frumsýnd í Háskólabíói. Leikstjóri og handritshöfundur myndarinnar, Guðný Halldórsdóttir, segir okkur frá því hvernig gekk að leikstýra 30 manna karlakór um borð í skipi í Svíþjóð. Við veltum því fyrir okkur hvers vegna svona fáar grínmyndir eru gerðar á Íslandi og hvernig kvenkyns grínleikstjóra var tekið á sínum tíma. Ásdís Sól Ágústsdóttir, segir frá einum af sínum eftirlætishöfundum, heimspekingnum og rithöfundinum, Írisi Murdoch. Hvernig skáldsögur skrifar siðfræðingur og hvernig fjallar hún um muninn á góðu og illu? Og hvar liggja mörkin milli heimspeki og skáldskapar? Frey Sævarsson, gagnaverkfræðingur sem starfaði áður hjá Spotify og nýsköpunarkempan Stefanía Bjarney Ólafsdóttir, ræða þættina The Playlist. The playlist eru nokkuð nýlegir Netflix-þættir sem rekja sögu tónlistarveitunnar Spotify, út frá nokkrum ólíkum sjónarhornum.

Lestin í dag verður tileinkuð hinum ofurríku, eina prósentinu, sem ferðast um á einkaþotum og snekkjum, borða á flottustu Michelin-veitingastöðunum, drekka fínustu vínin, eru rannsökuð af efnahagsbrotadeildum lögreglunnar? en komast alltaf undan. Við ætlum að skoða þrjá vinsæla og verðlaunaða sjónvarpsþætti sem eiga það allir sameiginlegt að fjalla um ævintýralega ríkt fólk, þættina White Lotus, um morð á lúxus-hóteli, Succession sem fjalla um fjölskyldu sem stýrir fjölmiðlaveldinu Waystar Royco og norsku þættina Exit, sem eru byggðir á frásögnum norskra manna úr fjármálalífinu.