Advertise on podcast: Víðsjá

Victoria Bakshina fjallar um Rússland eftir hrun Sovétríkjanna í fimm pistlum hér í Víðsjá. Í sínum fjórða pistli fjallar Victoria um stríð og hugmyndafræðina á bak við það. Einhverjir halda að eftir hrun Sovétríkjanna hafi Rússland ekki tekið þátt í neinum stríðsátökum, en við nánari athugun á sögunni kemur í ljós að stríðið hefur verið óhjákvæmilegur partur af sögu nútíma Rússlands, og innrásin í Úkraínu er rökrétt skref í langvarandi stríðsátökum. Victoria tekur til máls hér seinna í þættinum. Jaðarmenningarhátíð í Reykjavík, Reykjavík Fringe festival hefst á morgun, föstudag. Þetta er í fimmta sinn sem hátíðin er haldin og hefur hún verið að hreiðra um sig sem fastur liður í menningarlífi landsins. Danssýningar eru áberandi á hátíðinni í ár, í bland við ýmislegt spennandi eins og sirkuslistir, kabarett og uppistand. Listrænn stjórnandi hátíðarinnar og einn stofnenda hennar Nanna Gunnars kemur til mín í spjall hér í lok þáttar og fer yfir sögu hátíðarinnar og við ræðum hlutverk hennar, jaðarinn og miðjuna. Langar bækur geta verið afar fráhrindandi. Flest kannast við að hafa sagt, eða heyrt einhvern segja, að ef bókin er löng sé kannski bara best að bíða eftir myndinni. Sem gerir eiginlega lítið úr bæði bókinni og myndinni. Bækur séu erfiðar, kvikmyndir auðmeltar. Ég hef verið að kynna til leiks áskorun sem er blanda af gamni og alvöru um að lesa eingöngu langar bækur, svokallaða doðranta. Að nú sé ár doðrantsins.? Umsjón: Jóhannes Ólafsson

Jazzklúbburinn Múlinn hefur sumardagskrá sína í kvöld með tónleikum á Björtuloftum í Hörpu, og það er Tríó jazzsöngkonunnar Marínu Óskar sem opnar dagskrána. Tríó Marínu Óskar hefur komið víða við, nú síðast fyrir fullu húsi á Jazzhátíð Garðabæjar, en tríóið skipa ásamt Marínu Ósk þeir Mikael Máni Ásmundsson á gítar og Andri Ólafsson á kontrabassa. Tónlistin hefur fylgt Marínu Ósk frá barnsaldri í Keflavík, hún lærði snemma að meta jazz og Chet Baker er hennar helsti áhrifavaldur. Listahátíð í Reykjavík lauk um helgina. Hátíðin stóð yfir í nær þrjár vikur í ár enda margt uppsafnað eftir tvö ár af heimsfaraldri. Nína Hjálmarsdóttir þræddi viðburði og sýningar hátíðarinnar og segir að kannski hafi það mikilvægasta á hátíðinni verið það sem gerðist í minni rýmum, í minni hópum. Við kynnum okkur 300 síðna bók sem kom út árið 1981 í Róm. Bókin líkist frekar handriti, er eins og súrrealísk alfræðiorðabók sem útskýrir á óþekktu tungumáli veröld sem þú hefur aldrei kynnst fyrr. Þetta er Codex Serafinianus us eftir ítalska listamanninn Luigi Serafini . Texti og kannski fyrst og fremst myndmál Codex Seraphinianus hefur valdið mörgum miklum heilabrotum. Svo miklum að heilu félögin hafa verið stofnuð til að reyna að lesa merkingu úr textanum. Við fáum líka bókagagnrýni frá Grétu Sigríði Einarsdóttur sem var að lesa nýja íslenska skáldsögu, Getnað eftir Heiðu Vigdísi Sigfúsdóttur.

Leikhópurinn Spindrift er eitt af þeim listakollektívum sem taka þátt í Fringe listahátíðinni í ár. Spindrift flytur tvö verk á hátíðinni, Leikverkið Þeir, sem sýnt verður í Tjarnarbíó, og Leikverkið Við dönsum undir öskufalli endalokanna, sem sýnt verður í Iðnó. Spindrift er skipað sex konum frá Íslandi og Finnlandi sem kynntust í Englandi og Eistlandi. Það er ýmislegt sem tengir þessar sviðslistakonur þó þær komi úr ólíkum áttum, með annars viljinn til að breyta starfsandanum og hefðbundnum valdastrúktúr leikhússins. Þær vinna eftir feminískum gildum og leitast við að ýta undir það sem oft eru kallaðir kvenlegir eiginleikar í sinni sköpun. Tveir meðlimir Spindrift, þær Bergdís Júlía Jóhannsdóttir og Tinna Þorvalds Önnudóttir, verða gestir Víðsjár í dag. Og við fáum sendingu frá Snorra Rafni Hallssyni, hans þriðja pistil af fimm sem fjalla um peninga. Í dag segir Snorri Rafn frá hinum leyndardómsfulla Satoshi Nakamoto, upprunalegum tilgangi Bitcoin og hvers vegna líking Bitcoin við gull gengur ekki upp. Þegar allt kemur til alls eru peningar kannski bara ekki neitt. Meira um það hér á eftir. En við byrjum þáttinn á að hefja okkur til flugs. Hvað er svona heillandi við fugla og hvernig birtast þeir okkur í skáldskap? Jóhannes hitti Ragnar Helga Ólafsson, rithöfund og bókaútgefanda, á kaffivagninum til að ræða fugla. Þetta samtal fór fram í júní 2018, en er nokkuð tímalaust og kannski bara viðeigandi, í dag á lengsta degi ársins. Umsjón: Halla Harðardóttir

Í hugum margra er Kjarval fyrst og fremst landslagsmálari, en hann teiknaði andlitsmyndir alla tíð og hóf ferilinn sem portrett málari. En landslagið var þó aldrei langt undan og með tímanum varð fantasían æ sterkari í mannamyndum Kjarvals, og stundum tók hún yfir. Þessi tengsl milli andlitsmynda hans og landslagsmynda virðast hafa blasað við mönnum frá byrjun, líkt og Aðalsteinn Ingólfsson bendir á í sýningartexta á sýningunni Andlit úr skýjum, mannamyndir Kjarvals. VIð ræðum við Aðalstein í þætti dagsins. Í sínum þriðja pistli um sögu Rússlands eftir hrun Sovétríkjanna fjallar Victoria Bakshina um blaðamennsku, eða fjórða valdið. Farið verður yfir sögu rússneskra fjölmiðla, hvernig þeir hurfu frá blómaskeiði tíunda áratugarins yfir í stöðuna sem nú er uppi, en samkvæmt heimildum Fréttamanna án landamæra er Rússland númer 175 í röðinni af 179 löndum þegar kemur að tjáningarfrelsi. Einnig ræðir Victoria við Andrei Menshenin, blaðamann frá Rússlandi, sem veitir innsýn í rússneska blaðamennsku. En við byrjum á því að huga að fuglum. Þessa vikuna erum við að upplifa lengstu daga ársins, og sumarfrí er handan við hornið hjá mörgum okkar. Bjartar nætur og tímaleysi eru eitt af því sem einkennir íslenska sumarið, og félagar okkar í tímaleysinu eru að sjálfsögðu fuglarnir sem toppa sumarnóttina með nærveru sinni. Við skulum rifja upp viðtal um fugla, sem Jóhannes tók við Ragnar Helga Ólafsson um þetta leyti árs, fyrir fjórum árum síðan. Umsjón: Halla Harðardóttir

Sönghátíð í Hafnaborg er orðin árlegur viðburður í tónlistarlífinu. Hún er nú haldin í sjötta sinn undir styrkri stjórn Guðrúnar Jóhönnu Ólafsdóttur og Francisco Javier Jáuregui, sem einnig stofnuðu hátíðina á sínum tíma. Í ár er boðið upp á átta tónleika með framúrskarandi söngvurum, kór og hljóðfæraleikurum sem flytja fjölbreytta tónlist frá ólíkum tímum. Rúmlega fimmtíu íslenskir og erlendir tónlistarmenn taka þátt í hátíðinni, en einnig verða ýmis námskeið í boði. "Teiknimyndir eru ekkert lægri en kúbisminn hjá Picasso," segir myndlistarmaðurinn Einar Lúðvík Ólafsson. Einar er bæði með bakgrunn í myndlist og tölvunarfræði, hann málar á fremur hefðbundinn hátt, með olíulitum og vísar í listasöguna langt aftur í aldir en slær hefðinni saman við skrautlegan og teiknimyndakenndan heim sem skapar nýtt samhengi til að fást við okkar sítengdu, samhengislausu og absúrd daglegu tilvist. Einar Lúðvík opnar sýninguna Sannleikurinn þekkir raunveruleikann í Gallerý Port á nýjum stað á Laugavegi 32. Þar fæst hann við sögu málverksins, goðsagnir og samtímann og við lítum inn á vinnustofu Einars hér í lok þáttar þar sem hann var að leggja lokahönd á sýninguna. Við kynntum hér til leiks í upphafi vikunnar nýjan pistlahöfund: Victoriu Bakshina.Í sínum öðrum pistli fjallar Victoria um menningu í Rússlandi eftir hrun Sovétríkjanna, helstu afrek og áföll tíunda áratugarins. Einnig segir hún frá voninni um breyitngar sem lágu í loftinu fyrstu árin í forsetatíð Pútíns. Og síðast en ekki síst ræðir hún þá slaufun sem rússnesk menning verður að takast á við í kjölfarið innrásar í Úkraínu. Umsjón: Halla Harðardóttir og Jóhannes Ólafsson

Á plötunni Persian Path frá árinu 2020 renna saman íslensk og írönsk þjóðlagatónlist í útsetningum tónlistarmannsins Ásgeirs Ásgeirssonar. Undanfarin ár hefur Ásgeir sótt sinn tónlistarlega innblástur austur til Balkansskaga og Mið-Austurlanda. En bakgrunnurinn er öllu hefðbundnari vestrænt popp og rokk hér heima. Við ræðum við Ásgeir Ásgeirsson um tónlist þessara ólíku menningarheima í lok þáttar. Aðdráttarafl Verksmiðjunnar á Hjalteyri á listamenn er óumdeilanlegt. Staðsetning hennar á jaðrinum, hvort sem miðað er við íslenskan eða alþjóðlegarn listheim, í rústum gamals síldarævintýris, sveipar hana ákveðnum ljóma. Hún á þátt í að skapa ímynd sem hið fullkomna listamannarekna rými þar sem starfsemin er óháð stigveldi, stofnunum og pólitískum áformum um uppbyggingu. Svo segir í texta listfræðingsins Margrétar Elísabetar Ólafsdóttur í bók sem er nýkomin út; Draumarústir. Útgáfan fagnar 10 ára afmæli Verksmiðjunnar á Hjalteyri, við ræðum við Margréti Elísabetu í þætti dagsins . Einnig fáum við sendingu frá Feneyjum. Hópur nýtúrskrifaðra listfræðinga, listamanna, kvikmyndafræðinga, listheimspekinga og menningarmiðlara dvelja nú í Feneyjum og sjá um íslenska skálann á Feneyjatvíæringnum. Næstu vikur munu Víðsjá berast pistlar frá þessum hópi þar sem þau segja okkur frá tvíæringum og því sem hæst ber í listheiminum um þessar mundir. Fyrsti pistillinn berst frá Eyju Orradóttur kvikmyndafræðingi. Eyja veltir fyrir sér myndbandsverkum á hátíðinni, framsetningu verkanna og miðlinum sjálfum. Á myndbandsmiðillin vel við á hátið þar sem gestir ráfa um og skoða verk tilviljunarkennt og í stutta stund? Heyrum þær vangaveltur hér á eftir. En við byrjum í leikhúsinu. Eva Halldóra Guðmundsdóttir fór að sjá Heimferð, brúðuleikhús sem fer fram í húsbíl sem ferðast um landið. Það er brúðuleikhúshópurinn Handbendi, sem skapar þessa sýningu, en hópurinn hefur aðsetur á Hvammstanga er er handhafi Eyrarrósarinnar. Umsjón: Halla Harðardóttir og Jóhannes Ólafsson

Raddir hverra heyrast ekki í íslensku listalífi? Hver okkar eru ekki meðal áhorfenda? Verk hverra sjáum við ekki og hver sjáum við ekki standa á stóru sviðunum? Hvernig geta lista- og menningarstofnanir spornað gegn mismunun í listum? Þetta eru spurningar sem velt verður upp á Langborðinu, viðburði sem fer fram í Iðnó í hádeginu á morgun, sem hluti af klúbbi Listahátíðar. Langborðið er lokaviðburður verkefnis sem hefur verið í gangi frá því í vetur, sem miðar að því að virkja samfélagslistir og gera menningu og listir aðgengilega fyrir öll. Björg Árnadóttir hjá Reykjavíkurakedemíunni hefur stýrt verkefninu og segir okkur betur frá því hér á eftir. 66 fyrir trúarathafnir, 12 söfn, 28 sögulegar byggingar, 18 byggingar sem hýsa menningartengda starfsemi, 7 bókasöfn og 15 styttur eða minnisvarða. Allt er þetta á lista UNESCO yfir fyrirbæri sem hafa eyðilagst í sprengjuárásum Rússa. Menningarverðmæti eru eins og margt annar afar berskjölduð í stríði. Á fyrstu vikum stríðsins í Úkraínu tóku söfn að hreinsa út allar verðmætustu eignirnar, pakka þeim saman og koma í var. Þetta hefur verið gert í gegnum söguna, líklega í öllum samtímastríðum. Fólk hefur jafnvel hætt lífi sínu við það að bjarga listaverkum frá vígvellinum. Við fjöllum um menningarverðmæti á stríðstímum með Atla Viðari Thorstenssen, sviðsstjóra alþjóðasviðs Rauða krossins. Í kvöld verður nýtt íslenskt verk flutt í Fredriksberg kirkju í Kaupmannahöfn, Guðspjall Maríu eftir Huga Guðmundsson. Verkið var frumflutt á annan í hvítasunnu, þann 6.júní síðastliðinn, í Hallgrímskirkju og var sá flutningur hljóðritaður af Ríkisútvarpinu. Sú hljóðritun verður flutt næstkomandi sunnudag, 19.júní, hér á Rás1. Guðni Tómasson hitti Huga fyrir tónleikana og ræddi við hann um þetta verk, og við heyrum það spjall hér á eftir. Umsjón: Halla Harðardóttir og Jóhannes Ólafsson

Að hlusta á hið mjúka í sér er gríðarlega mikilvægt, svo segir Katrín Gunnarssdóttir, dansari og danshöfundur. Katrín er höfundur Öldu, innsetningar með hljóði og átta dönsurum, sem dansar á mörkum sviðslita og myndlistar. Katrín sækir í sögu líkamlegrar vinnu kvenna og skoðar sérstaklega endurteknar hreyfingar og söngva. Katrín hefur tekið virkan þátt í að móta danssenuna í Reykjavík síðustu ár og meðal annars unnið að því að byggja upp hreyfitungumál og myndmál þar sem lágstemd mýkt, viðkvæmni og samruni líkama við umhverfi sitt leika lykilhlutverk. Um borð í flugvél. Það er hugguleg stemning, lampar og pottaplöntur. Svona hefst lýsingin á sviðsmynd leikritsins Ókyrrð eftir Brynju Hjálmsdóttur skáld. Leikritið kom út á bók hjá Unu útgáfuhúsi. Þetta er gamanleikur í þremur hlutum og fjallar um dularfulla flugferð, háska í háloftunum. Það geisar heimsfaraldur, þó ekki covid heldur fuglaflensa og um borð eru aðeins tveir farþegar, flugstjóri og flugfreyja og hún er miðpunktur verksins. Það er ókyrrð í lofti í þessu ærslafulla verki sem fjallar um þrána eftir jafnvægi í óstöðugleikanum, stjórn á eigin tilveru og það að fljúga úr hreiðrinu. Árið 1991 leystist 300 milljóna manna stórveldi upp svo gott sem á einni nóttu, ný ríki urðu til á gömlum grunni og íbúarnir þegnar þeirra. Þar á meðal Rússneska sambandsríkið sem hafði lýst því yfir að þar yrði lýðræði og forsetaræði, og nefndi 12. júní sjálfstæðisdag þjóðarinnar. Sá dagur var haldin hátíðlegur um allt Rússlands í gær. Hér í Reykjavík skipulagði hópurinn Rússar gegn stríði viðburð framan við rússneska sendiráðið sem þau kölluðu Sjálfstæði frá Pútín. Victoria Bakshina var ein þeirra sem tók til þar til máls, en hún er einmitt nýr pistlahöfundur hér hjá okkur í Víðjsjá. Victoria mun flytja okkur pistla á næstu vikum um sögu Rússlands eftir hrun Sovétríkjanna, hugmyndafræði og menningarátök. Victoria er menntaður málfræðingur og tungumálakennari frá Rússlandi. Hún hefur búið á Íslandi síðan 2016, starfar sem rússnesku- og íslenskukennari, þýðandi og túlkur, og er einnig fastur penni Lestrarklefans. Umsjón: Halla Harðardóttir og Jóhannes Ólafsson

Á útilverka-sýningunni Hjólinu þræða höggmyndir átta listamanna sig um borgarlandslagið, í grennd við hjóla og göngustíga. Þetta er í fimmta sinn sem þessi sumarsýning stendur yfir, en það er Myndhöggvarafélagið í Reykjavík í samstarfi við Listahátíð í Reykjavík og Norræna húsið stendur að henni. Yfirskrift Hjólsins þetta árið er ALLT Í GÓÐU en Kristín Dagmar Jóhannesdóttir er sýningarstjóri í ár. Víðsjá skellti sér í hjólatúr í morgun og hitti Kristínu Dagmar og þær Ragnheiði Gestsdóttur og Emmu Heiðarsdóttur. Sending frá óþekktum aðila reynist fyrsta skrefið á slóð sem leiðir fólk í gegnum sögu af mannshvarfi í Kaupmannahöfn, munaðarlausri stúlku sem send er í vist árið 1931, starfsmannapartýi á Sölvhólsgötu við stríðslok og hörmulegu sjóslysi. Framhald í næsta bréfi er óvenjulegt leikhúsferðalag þar sem áskrifendur fá send bréf með reglulegu milli bili, umslag með ljósmyndum, símskeytum og dulkóðuðum skilaboðum í bland við hljóðverk. Allt eru þetta litlar vísbendingar í stærri frásögn, svokölluðu bréfaleikhúsi. Það eru þær Salka Guðmundsdóttir og Aðalbjörg Árnadóttir sem standa að verkinu, Salka er höfundur sögunnar, leikritsins og Aðalbjörg hugmyndasmiðurinn - en vinna auðvitað saman að því að láta þetta ganga upp, að bréfin berist á réttum tíma eins og á góðu og stundvísu pósthúsi. Á djassknæpunni Skuggabaldri við Austurvöll ætlar hljómsveitin ADHD að fagna sumrinu með tónleikum í kvöld og kynna um leið fyrirhugaða residensíu á Skuggabaldri sem fram fer í október á þessu ári. Magnús Trygvason Eliassen trommuleikari ADHD er gestur Víðsjár í dag og segir frá. Umsjón: Halla Harðardóttir og Jóhannes Ólafsson

Einn af fjölmörgum viðburðum sem hafa opnað eða munu opna dyr sínar í tengslum við Listahátið, er sýningin Spor og þræðir, sem opnar á morgun, 9.júní. Þetta er sýning á verkum íslenskra samtímalistamanna sem sauma út eða nýta nál og þráð sem verkfæri við listsköpun sína. Sýningarstjórar eru þau Ingunn Fjóla Ingþórsdóttir og Birkir Karlsson og Halla hitti þau við undirbúning á Kjarvalstöðum. Einnig hitti hún á Eirúnu Sigurðardóttur og Önnu Andreu Winther. Við heyrum líka af skartgripasmíði myndlistarmannsins Dieters Roth en ný sýning á skartgripum hans var opnuð nú um helgina í Listasafni Íslands. Sýningin er einnig hluti af Listahátíð í Reykjavík og hluti hennar er viðtal Guðna Tómassonar við Björn Roth, son Dieters, um þessa hlið á verkum föðurs síns. Við fáum að hlera það viðtal í dag. Jelena Ciric tónlistarrýnir hér í Víðsjá fjallr um lagið Dalakofinn og flókna upprunasögu þess. Lögin sem við teljum vera mest íslensk eru stundum með alþjóðlegri sögu en við höldum. Umsjón: Halla Harðardóttir og Jóhannes Ólafsson

Einn eftirtektarverðasti viðburður síðstu viku á Listahátíð í Reykjavík voru tvær sýningar dragdrottningarinnar Taylor Mac en hán sýndi fyrir fullum sal Þjóðleikhússins. Taylor Mac nýtir drag, tónlist og húmor til að draga fram kraftmikla samfélagslega gagnrýni. Sviðið og salurinn renna saman í eina sjónræna gleðisprengju þar sem áhorfendur taka virkan þátt. Nína Hjálmarsdóttir var í salnum og flytur okkur ítarlegar hugleiðingar um sína upplifun. Hvað geta fornaldarheimspekingurinn Prótagóras, vegalengdir mældar í hrísgrjónasuðum, Normalbaum og skógrækt í Evrópu á 18. öld sagt okkur um heimssýn okkar í dag? Snorri Rafn Hallsson í Vín, leggur pistil inn á bankareikning Víðsjár í dag þar sem hann veltir þessari spurningu upp og fullyrðir að peningar séu heimskir. "En þetta ekkert, þetta núll, er samt til. Það er áþreifanlegt. Það er hægt að kveikja á því, brenna það niður. Og þá fyrst mögulega er það orðið ekkert. En ég ætla ekki að gera það. Hah! Ég neita að brenna þetta núll. Það fer vel í hendi. Passar í lófann." Við lítum við á myndlistarsýningu Ingibjargar Sigurjónsdóttur, De Rien í lok þáttar. Þar beinir Ingibjörg sjónum sínum að smáatriðum hversdagsleikans og hverfuleikanum. Sem efnivið nýtir hún meðal annars litarefni, texta, skrifstofupappír, gull, loft og óstjórnleg ferli. Víðsjá heimsækir Kling & bang í Marshall húsinu hér á eftir og ræðir við Ingibjörgu Sigurjónsdóttur. Umsjón: Jóhannes Ólafsson

Líklega er stærsta einstaka stjarnan sem heimsækir Listahátíð Reykjavíkur að þessu sinni kanadíska sópransöngkonan og hljómsveitarstjórinn Barbara Hannigan sem stjórnar Sinfóníuhljómsveit Íslands á tvennum tónleikum á föstudagskvöld og á laugardag. Sem söngkona þykir Hannigan ekkert minna en undur þegar kemur að tækni og hæfileikum en hún er líka rísandi stjarna í heimi hljómsveitarstjóra á heimsvísu. Efnisskráin er einkar forvitnileg og safarík en Hannigan stjórnar hljómsveitinni og hefur síðan upp rödd sína frá stjórnendapallinum í sumum verkanna. Guðni Tómasson hitti Barböru Hanningan eftir æfingu í vikunni og við helgum henni síðari hluta þáttarins í dag. Víðsjá fer líka á fund við listmálarann Ella Egilsson sem er fæddur og uppalinn í Reykjavík, en hefur starfað síðustu misseri í Los Angeles og Las Vegas, þar sem hann er búsettur. Elli opnaði í Þulu gallerý myndlistarsýninguna NEVADA sem er heimaríki hans þar sem Las Vegas er staðsett í miðri eyðimörkinni. Myndirnar eru unnar eftir ímynduðum myndformum íslenskrar náttúru, eins og hún formast í skapandi hugsun og minningum, pensillinn látinn ráða för og verkin máluð á draumkenndan hátt með heimagerðum olíulitum. Landslagsverkin á sýningunni NEVADA einkennast af nákvæmni í framsetningu áferðar og litameðferðar. Elli leitast við að sýna sterkbyggð form landslagsins, en úr þeim hefur hann þróað samfellda seríu málverka, sem byggir jafnt á stórbrotnu landslagi óbyggða Íslands sem og mýkt og mismunandi áferðum ósnortinnar náttúru. Umsjón: Jóhannes Ólafsson