Advertise on podcast: Samfélagið

Við ætlum að forvitnast um sprotafyrirtækið So Green sem framleiðir og selur kolefniseiningar sem miða að því að styðja við menntun stúlkna í þróunarlöndum. Þetta er kolefnisjöfnun - en þarna eru ekki gróðursett tré eða mokað í skurði, heldur er menntun stúlkna tryggð. Guðný Nielsen stofnandi So Green kemur til okkar. Við ræðum svo við Finn Friðriksson dósent við Háskólann á Akureyri sem við annan mann er að hefja rannsókn á framburði fólks á Íslandi, hvernig einstaklingar breyta framburði sínum og viðhorf til ýmissa svæðisbundinna málýskna. Það er ýmislegt sem bendir til þess að raddaði framburðurinn sé að hverfa, sá vestfirski er nánast alveg horfinn - en skaftfellski einhljóða framburðurinn er að styrkja sig. Málfarsmínútan er á sínum stað og við heimsækjum Þjóðskjalasafnið og ræðum við Heiðar Lind Hansson skjalavörð og fáum að skoða merkilegt skjal sem tengist rokksögu Íslands.

Verðbólga mælist nú 10,2 prósent og hefur ekki verið svo mikil síðan haustið 2009. Þetta er umfram það sem greiningaraðilar, sem svo eru kallaðir, höfðu spáð og það virðist ætla að verða þrautin þyngri að hemja verðbólguna, sem er auðvitað mikill skaðvaldur. Jón Bjarki Bentsson er aðalhagfræðingur Íslandsbanka og því einn þessara greiningaraðila - hann sest hér eftir augnablik. VIð ræðum við verkefnastjóra gegn ofbeldi hjá ríkislögreglustjóra, Eygló Harðardóttur hér á eftir - en meðferð þessara mála, ekki hvað síst þeirra sem tengjast kynbundnu ofbeldi og kynferðisofbeldi, hefur tekið töluverðum breytingum síðustu misserin. Á hvaða hátt og með hvaða árangri? Að hverju er stefnt? Eygló fer yfir þetta með okkur. Svo er Páll Líndal umhverfissálfræðingur með sinn pistil í lok þáttar.

Við ætlum að ræða friðlýst svæði og þjóðgarða, en starfshópur skilaði inn fyrir áramót skýrslu þar sem stöðu þessara svæða og áskorunum er lýst. Árni Finnsson hjá náttúruverndarsamtökum Íslands var formaður starfshópsins, og hann ætlar að ræða við okkur um helstu lykilþætti sem þarna komu fram, meðal annars hvað varðar mögulega fjölgun og stækkun friðlýstra svæða, þanþol svæðanna hvað varðar ágang, skipulag og umsjón - sem og fýsileika gjaldtöku. Svo veltum við fyrir okkur fjarkennslu og möguleikum hennar við Háskóla Íslands. Nú eru boðið upp á nokkur hundruð námskeið í fjarkennslu við skólann og áform um að fjölga þeim. Hólmfríður Árnadóttir, er verkefnisstýra fjarnáms við Háskóla Íslands. Hún ætlar að ræða þessi mál við okkur á eftir. Málfarsmínúta verður á sínum stað og svo kemur Edda Olgudóttir til okkar í sitt reglubundna vísindaspjall.

Við ætlum að kíkja í heimsókn í opna leikskólann svokallaða, en þetta er gjaldfrjáls úrræði, þar sem foreldrum gefst kostur á að koma saman nokkrum sinnum í viku með ung börn sín til að leika, fræðast og njóta samveru. Það eru memmm play félagasamtök sem halda utan um þessar stundir og við ræðum við Maríu Ösp Ómarsdóttur, eina þeirra sem stýrir þessum leikskóla, við spjöllum líka við foreldra sem sækja þangað. Við forvitnumst um græna iðngarða sem munu innan margra ára hefja starfsemi í mannvirkjum sem reist voru yfir fyrirhugað álver við Helguvík á Reykjanesi. Mannvirki sem risu fyrir 15 árum en hafa aldrei verið nýtt. Þarna eru áætlanir um fjölbreytta starfsemi sem grundvallast á grænni hringrás ef svo má segja. Kjartan Eiríksson er framkvæmdastjóri iðngarðanna. Hann tók á móti okkur þar í morgun Svo er umhverfispistill á sínum stað eins og alltaf á fimmtudögum, að þessu sinni er það Stefán Gíslason sem heldur utan um hann

Sigríður Gunnarsdóttir, forstöðumaður Rannsókna- og skráningarseturs Krabbameinsfélagins kemur til okkar en nýverið var gefin út spá um fjölgun nýrra krabbameinstilfella til ársins 2040 og þar kom í ljós að gert er ráð fyrir yfir fimmtíu prósent hlutfallslegri aukningu hér á landi. Þetta er unnið upp úr gögnum eins og þeim sem meðal annars Sigríður og hennar fólk safnar. Við fáum að vita allt um fræbanka norrænu erfðaauðlindastofnunarinnar, NordGen á Svalbarða. Þessi frægeymsla er stundum kölluð dómsdagshvelfingin - sem hljómar dálítið eins og mannvirki í James Bond mynd. Árni Bragason landgræðslustjóri, starfaði um árabil sem forstjóri NordGen og hefur margoft heimsótt Svalbarða og hvelfinguna. Hann verður á línunni. Malfarsmínútan er á sínum stað - og svo er dýraspjall í dag - og við ætlum að ræða við Arnar Pálsson erfðafræðing og prófessor í lífupplýsingafræði

Við ætlum að ræða aðeins samkomulag sem náðist á vettvangi Sameinuðu þjóðanna í gær um verndun hafsvæða. Þetta samkomulag hefur ekki verið endanlega útfært en það snýr að hafsvæðum utan landhelgi ríkja og var lengi í vinnslu. Það er stefnt að því að á þessum áratug náist að vernda 30% þessara svæða. Við förum yfir þetta betur með Lísu Anne Libungan sérfræðingui í vistkerfi hafs hjá Samtökum fyrirtækja í sjávarútvegi. VIð ræðum við Ingrid Kuhlman sem er formaður Lífsvirðingar, félags sem berst fyrir lögleiðingu dánaraðstoðar á Íslandi - við ætlum að ræða svokallaða lífsviljaskrá, sem stóð íslendingum til boða um tíma en var svo aflögð. Félagið vill fá hana aftur í gagnið. Við ræðum líka um dánaraðstoð og hvar umræða um þau mál standa á Íslandi í dag, en vísbendingar eru um að heilbrigðisstarfsfólk líti slíkt sífellt jákvæðari augum. Við fáum heimsókn frá Helgu Láru Þorsteinsdóttur safnstjóra RÚV og málfarsmínútan verður líka á sínum stað.

Seint beint út frá Háskóla Íslands að loknum viðburði á vegum félags stjórnmálafræðinga og stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála um orðræðu og áreitni gagnvart stjórnmálafólki. Yfirskriftin er Ótímabært sáðlát, svikarar og frekjur - allt eitthvað sem pólitíkusar hafa verið kallaðir í opinberri umræðu Rætt við tvær sem voru með framsögu á fundinum, Bríet B Einarsdóttur fjölmiðla og boðskiptafræðing og Evu Marín Hlynsdóttur, prófessor í stjórnmálafræði. Svo heimsækjum við líka Sæbjörgu, skip slysavarnaskóla sjómanna, sem rekinn er af Slysavarnafélaginu Landsbjörgu. Hilmar Snorrason er skólastjóri þar - hann ætlar að sýna okkur skipið og segja frá starfinu. Guðmundur Stephensen, borðtennisspilari kemur svo til okkar, en hann gerði sér lítið fyrir og vann Íslandsmeistaratitilinn í borðtennis um helgina, en hann lagði spaðann á hilluna fyrir tíu árum, hafandi þá verið Íslandsmeistari margoft og verið í atvinnumennsku erlendis.

Hingað til okkar í gær kom Guðmundur Stephensen borðtennisleikari og goðsögn, sem gerði sér lítið fyrir og vann Íslandsmeistaratitillinn aftur, eftir að hafa ekki spilað í áratug. Mögnuð endurkoma í íþrótt, og við ætlum að rýna í endurkomur í íþróttum almennt með háskólakennara í íþróttafræðideildinni í Háskólanum í Reykjavík, Sveini Þorgeirssyni. Eru endurkomur algengar, hvað hefur helst áhrif; líkamlegt atgervi eða andlegt - eða kannski bara eðli íþróttarinnar sjálfrar? Dýrfinna er félagsskapur sem sérhæfir sig í leit og björgun gæludýra. Mest er um að leitað sé að hundum sem hafa af einhverjum ástæðum sloppið frá eigendum sínum og ekki fundist. En oft finnast þeir reyndar, með hjálp sjálfboðaliða á vegum Dýrfinnu. Anna Margrét Áslaugardóttir er formaður Dýrfinnu. Heyrum í henni. Málfarsmínúta er á sinum stað, og við ætlum líka að fræðast aðeins um endurnýtingu á óvæntum hlutum sem falla til á heimilinu - en leikskólakennarar standa öðrum framar þegar kemur að því að endurnýta rusl - og við ræðum við eina á eftir, Mariu Ösp Ómarsdóttur. Svo er vísindaspjallið með Eddu Olgudóttur, hún ætlar að ræða um briseyja ígræðslu til að lækna sykursýki.

Við ræðum um strandveiðar við nýkjörinn formann félags strandveiðimanna Kjartan Pál Sveinsson. Hann er doktor í félagsfræði en aðallega trillukarl. Við ætlum að ræða við Reyni Tómas Geirsson prófessor emiritus og fyrrverandi forstöðulækni á kvennadeild Landspítalans en hann ásamt fleirum lagðist yfir gögn á Íslandi um mæðradauða - og tók saman yfirlit yfir 40 ára tímabil. Mæðradauði er sem betur fer ekki algengur á Íslandi, en gögnin gefa okkur mikilvægar upplýsingar um hvernig og hvar má betur gera þegar kemur meðal annars að mæðravernd og stuðning við konur. Umhverfispistillinn er í höndum Tinnu Hallgrímsdóttur forseta ungra umhverfissinna, en hún ræðir um hinar mörgu og flóknu hliðar sjálfbærni.

Lára Jóhannsdóttir, prófessor í umhverfis- og auðlindafræði hjá viðskiptafræðideild HÍ og Þórey Þórisdóttir doktorsnemi og stundakennari við viðskiptafræði deild koma í heimsók í tilefni af ráðstefnunni Viðskipti og vísindi. Dagskráin þar sýnir glögglega hversu fjölbreytt þessi fræðigrein er. Þar verður meðal annars fjallað um skattsvik, nýsköpun, sölu banka, kulnun, forystu og síðast en ekki síst; siðferði og sjálfbærni. En viðmælendur okkar hafa skoðað þau mál vandlega, sérstaklega þegar kemur að tískuiðnaðinum. Svo tölum við um fisk og kaffi. Páll Gunnar Pálsson matvælafræðingur starfaði í áratugi við rannsóknir á meðhöndlun, geymslu og meðferð sjávarafurða. Hann heldur núna úti heimasíðunni Fiskur og kaffi þar sem hann skrifar pistla um mál þessu tengd. Hann kemur í kaffi. Svo er það dýraspjall. Hingað kemur sviðsstjóri Botnasjávarsviðs Hafrannsóknastofnunar. Hún heitir Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir og tók við stöðunni í haust, en sinnir að auki rannsóknum og leiðsögn framhaldsnema. Við ræðum við Guðbjörgu Ástu um friðun hafsvæða, vöktun og rannsóknir og hvernig hægt er að auka samstarf hagsmunaaðila og vísindafólks.

Í sjónvarpsfréttum í gærkvöldi kom fram hjá ráðherra háskóla, iðnaðar og nýsköpunar að Ísland stæði verr að vígi en aðrar þjóðir þegar kemur að netöryggi og að það gæti ógnað þjóðaröryggi. Aðstoðaryfirlögregluþjónn á greiningardeild ríkislögreglustjóra sagði í sömu frétt að yfirvöld yrðu að vera viðbúin netárás á mikilvæga innviði. Guðmundur Arnar Sigmundsson er forstöðumaður netöryggissveitar CERT-IS en sú sveit er hluti af viðbragði yfirvalda við öryggisógn á netinu. Hann ræðir þessi mál við okkur. Við kynnum okkur róbótavæðingu í Samfélaginu í dag. Við könnumst flest við róbótafjós, en færri hafa kannski heyrt um róbótagróðrarstöð. En nú verður breyting þar á. Við skruppum í heimsókn í gróðrastöðina Sólskóga sem er staðsett í Kjarnaskógi við Akureyri, en þau munu bráðlega taka í notkun róbót sem mun gjörbreyta starfseminni. Við forvitnuðumst um þessar breytingar hjá Katrínu Ásgrímsdóttur, framkvæmdastjóra Sólskóga. Málfarsmínútan er á sínum stað og við fáum líka heimsókn frá Þjóðskjalasafni Íslands en undanfarið höfum við reglulega fjallað um starfsemina þar og fengið að skoða safnkostinn. Að þessu sinni kemur til okkar Unnar Ingvarsson, fagstjóri stafrænnar endurgerðar. Hann ætlar að segja okkur frá því hvernig skjöl eru gerð stafræn, meðal annars til birtingar á vefnum og sýna okkur áhugaverð skjöl sem þar er að finna.

Við forvitnumst um hvernig námi í lögreglufræðum er háttað hér á landi. Hver eru inntökuskilyrðin, hvað eru margir nemendur teknir inn, hvernig eru kynjahlutföllin og hvar og hvernig fer kennsla fram? Þetta eru nokkrar af þeim spurningum sem við í Samfélaginu munum leita svara við í dag. Og sú sem svarar þessum spurningum okkar er Eyrún Eyþórsdóttir, brautarstjóri í lögreglufræðum. Svo fáum við að vita allt um nýja Ölfusárbrú sem gert er ráð fyrir að reisa norður af Selfossi innan skamms. Brúin er hluti af miklum vegabótum sem staðið hafa yfir á Suðurlandsvegi undanfarið og verður heilmikið mannvirki. Við tölum við Guðmund Val Guðmundsson sem stjórnar þessu verkefni fyrir Vegagerðina. Að lokum endurflytjum við pistil frá Páli Líndal umhverfissálfræðingi um fagið umhverfissálfræði.